Yanıtla: McGregor’un X ve Y Kuramları

[Aslı ÇİÇEK]

Taylor’un yaklaşımına benzer olarak teori X ve Y’de çalışanların kaytarmaya meyilli ve yalnız bırakıldıklarında işletmenin kaynaklarını israf etme eğilimli oldukları kabulü vardır. Teori X ve Y isimlerini tamamen rast gele almıştır. Douglas kitabında birbiri ile zıt iki teori tanımlamıştır ve teorileri birbirinden ayırmak için birisine x diğerine de y ismini vermiştir. Bu tanımlamaya göre teorilerin detaylarına bakalım.
X yaklaşımında yöneticinin mutlaka otoriter olması lazımdır. Buna göre otoriter bir yönetici şöyle davranır: Sonuç odaklıdırlar ,yönetime proje tarihlerine ve bitirilen işe odaklanırlar. Sinirli ve soğukturlar rahatlıkla çalışanlarına bağırabilirler .Çalışanların ne söyledikleri onlar için pek önemli değil asıl önemli olan onların ne söylediğidir ,çalışanlarıyla emir vererek konuşurlar. Bu yüzden çalışanlar işlerini sevmezler. Değişime açık değildirler. ufukları kapalı gelecek hakkında pek yorum yapamazlar. Sorumluluk taşımazlar, köle gibi yetiştirilirler.
Y yaklaşımında ise Teori X’teki her şeyin tersi düşünülerek şöyle diyebiliriz Teori Y’deki yöneticiye “Aydınlanmış Yönetici” ismi verilebilir. Burada dediğimiz gibi X tekinin tam tersi yani hayal gücü ve yaratıcılık ön planda sürekli gelişmeye ve büyümeye açık, arkadaş yanlısı ve samimi bir ortam, görevin ve sorumlulukların dağıtıldığı yönetimi benimseyen bir yönetici. Bu yüzden çalışanlarında çalışma isteği ve azmi artar, kendilerini kontrol edebilirler, herhangi bir konuda fikir sahibi olabilirler, sorumluluk alabilir ve onu yerine getirebilirler. Hayal güçleri geniştir. Yani sonuç olarak şöyle diyebiliriz X teorisinde düz mantık direkt yönetici-çalışan şeklinde, Y de ise bir döngü şeklinde (çalışan-yönetici, yönetici-çalışan) şeklinde durum söz konusudur.