Yanıtla: McGregor’un X ve Y Kuramları

[Zehra Bozkurt]

Neo-klasik örgüt kuramı kökenleri
1967 yılında ilk kez William G.Scoot tarafında ortaya atılmıştır. Hawthorne araştırmaları Beşeri Münasebetler Okulu da Neo klasik örgüt ve yönetim kuramını ortaya çıkmasına sebebiyet verir. Hawthorne araştırmalarının son evrelerinde ilginin beşeri olana kaymasını Sigmund Freud’un davranış bilimleri ve Wilfredo Pareto’nun sosyal sistemler üzerine yaptıkları çalışmalar kolaylaştırılmıştır. Yönetim felsefecileri olarak bilinen Oliver Sheldon, Mary Parker ve Chester Barnard örgütü toplumb içerisinde ve sosyal sorumlulukları ile tahlil etmeye başlamışlardır.
Kronolojik Gelişimi
1930-1940 dönemi doğuş dönemidir. Mayo, Roetlisberger Dickson ve Whitehead’in Hawthorne yazdıkları eserler büyük yankı uyandırmıştır. 1940- 1950 dönümü ise gelişme dönemidir.
D. WCGREGOR’UN X VE Y KURAMLARI
Wcgregor’un 1957 yılında yayımladığı “The Human Side of Enterptise kitabında, iki farklı insan varsayımına dayanan x ve y kutlamalarını ortaya atar. X ve y kuramları birbirinin zıttıdır. X kuramı her ne kadar klasik örgüt kuramını çağrıştırsa da y kuramı Neo klasik örgüt kuramı anlayışını temsil eder.
X kuramının dayandığı başlıca temeller şunlardır;
1-İnsan yönetilmeyi sever, sorumluluktan kaçar, hırslı değildir.
2-İnsan bencildir, kendi arzu ve isteklerini örgüt amaçlarına tercih eder.
3-İnsan yenilik ve değişiklikten hoşlanmaz. Bunlara karşı direnç gösterir.
McGregor, E.Mayo ve diğer Neo klasik kuramcılardan etkilenerek x kuramının tam tersi kabullere dayanan y kuramını önermiştir.
Y kuramının dayandığı temeller şunlardır;
1-İnsan işten kaçmaz, çalışmak onun için yemek içmek gibi doğal bir faaliyettir.
2-insan işini ve iş arkadaşlarını severse onlara bağlılık gösterirse kendi kendini yönetme ve denetleme yollarını bulacak ve örgüte daha yararlı ve verimli bir şekilde hizmet edecektir.
3-Amaçlara ulaşmak için hizmet eden ve başarıya ulaşan insanlar ödüllendirilmeli dir. Yani takdir etme ,iş tatmini ve iş ile bütünleşme en değerli ödüllendir.
4-insanlar sorumluluktan kaçmaz her zaman sorumluluk üstlenmek ister. Sorumluluktan kaçmak kötü yönetim şartlarından ileri gelen bir husustur ve insanlarda doğuştan var olan bir özellik değildir.
5-insanlar genelde yaratıcıdır lar ve sorunların çözümünde her zaman yeni fikirler üretirler. Fakat bu yaratıcılık yetenekleri insanların beşeri gereksinimlerinin doyumu ile ortaya çıkar.
X kuramının kontrol alanı dar, merkeziyetçi karar alma mekanizmasına sahip, sıkı denetime sahip otoriter bir klasik örgüt kuramı modeli karşımıza çıkar. Y kuramının da ise kontrol alanı geniş olan adem-i merkeziyetçi, katılımcı yöneticiliğin uygulandığı neoklasik model karşımıza çıkmaktadır.