Yanıtla: Merkezi Yönetim ve Sosyal Hizmet İlişkisi

[İlknur Gökkaya]

Kamusal sosyal hizmetler, merkezi ve yerel yönetimler tarafından sunulmaktadır.1982 Anayasası’na göre, ülkemizde idare kuruluş ve görevleriyle bir bütün olup, idarenin kuruluş ve görevleri merkezden ve yerinden yönetim esasına dayanır. Merkezi ve yerel yönetimler arasındaki ilişkilerde her zaman önem taşıyan unsurlardan biri, görev, yetki ve sorumlulukların paylaşılması olmuştur.
Sosyal politika tarihinde önemli bir yer tutan ve İngiltere’de 1576, 1589 ve 1601 yıllarında çıkarılan Eski Yoksul Yasalarının en belirgin özelliklerinden biri, yardım faaliyetlerinin yerel düzeyde (parish) örgütlenmesidir. 1601 tarihli Yoksulluk Yasası’na göre, belediyeler tarafından yerel halktan alınacak bağış ve vergilerle, çalışamayacak durumdaki yoksullara (yaşlılar, körler, sağırlar, çocuklu anneler, fiziki veya zihni engelliler) yardımda bulunulacak, kimsesiz çocuklar ve yaşlılar için barınaklar inşa edilecektir. Endüstri devriminden 2. Dünya Savaşı’na kadar yerel yönetimlerin, sosyal politika işlevleri (genelde yoksullara yardım şeklinde), devletin bu alandaki rol ve etkinliğine paralel olarak artmaya başlamış; 1945-1975 refah döneminde ise artmıştır.
1980’li yılların başından itibaren reformlar çerçevesinde; desantralizasyon, sürdürülebilirlik, sivil toplum, iyi yönetişim, dezavantajlı gruplar gibi konularda büyük tartışmalar yaşanmakta ve buna paralel olarak da yerel yönetimler yeniden düzenlenmektedir.
Birçok ülkede gerçekleştirilen kamu yönetimi reformları çerçevesinde merkezi yönetimdeki bazı yetkilerin yerel yönetimlere aktarılması, sosyal refah hizmetlerine de yansımıştır. Alfredson’a (2000) göre Avrupa Birliği’ne üye ülkelerde sosyal hizmetlerin sunumu ve finansmanı gittikçe “karma” ve imkanlar dahilinde de desantralize olmaktadır.
Türkiye’de, 24 Ocak 1980 tarihli kararlarla başlayan liberal ve dışa açık ekonomik modele dayanan “birinci dalga” reform çalışmalarını, kamu yönetim anlayışını ve uygulamalarını, adem-i merkeziyet dahil olmak üzere, bir bütün olarak düzenlemeyi amaçlayan ikinci ve üçüncü dalga reformlar takip etmiştir.Bu bağlamda, 2000’li yılların başından itibaren genelde kamu yönetimi, özelde yerel yönetim reformu çalışmaları yürütülmüştür. 2011 tarih ve 633 sayılı “Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” ile Türkiye’de sosyal hizmetler ve yardımlar büyük oranda Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (ASPB) çatısı altında toplanmıştır. Diğer taraftan, yerel yönetim reformu çerçevesindeki yasalarla yerel yönetimlere, sosyal hizmetler ve yardımlar alanında önemli görev ve sorumluluklar yüklenmiştir. Bu çalışmada, Türkiye’de yerel yönetimlerde genel olarak sosyal hizmetlerin gelişimi, 2000’li yılların başında gerçekleştirilen kamu/yerel yönetim reformu kapsamındaki 2004 tarih ve 5216 sayılı “Büyükşehir Belediyesi Kanunu” ile 2005 yılında çıkarılan 5393 sayılı “Belediye Kanunu” ve 5302 sayılı “İl Özel İdaresi Kanunu”nda sosyal hizmetler ve ASPB’yebağlı sosyal hizmet kuruluşlarının yerel yönetimlere devri incelenmiştir.
Bu kapsamda, öncelikle son yıllarda uygulanan kamu yönetimi reformları çerçevesinde, bazı Avrupa ülkelerinin yerel yönetimlerinde sosyal hizmetler ele alınmıştır.
Türkiye’de bugünkü mahalli idarelerin temelleri, köyler hariç, esas itibariyle idari reformların başladığı Tanzimattan sonra atılmıştır. Belediyeler ile il özel idareleri batı örneğine göre kurulurken, köy ve mahalle idareleri eski bir geleneğin devamıdır.
Ülkemizde ilk belediye teşkilatı 1854 yılında kurulmasına karşın, belediyelerin halkın gündelik yaşamını doğrudan etkileyen kuruluşlar haline gelmeleri, ancak Cumhuriyet Dönemi’nde gerçekleşmiştir. Ve devamında da birçok kanun ile dezavantajlı gruplara yardımlar için kurumlar açılmıştır.
Sosyal hizmetler alanında da öncelikle yetki genişliği çerçevesinde merkezi yönetime ait bazı görev ve yetkiler taşra teşkilatına devredilebilir. Sosyal hizmet kuruluşlarının yerel yönetim birimlerine devredilmesi, hizmet gruplarının özellikleri de dikkate alınarak -korunmaya muhtaç çocuklara yönelik hizmetlerin merkezi yönetim tarafından yerine getirilmesi- zamana yayılmalıdır. Burada, devredilecek yerel yönetim birimlerinin kurumsal kapasiteleri de önem taşımaktadır. Bu bağlamda, sosyal hizmetler ve yardımların planlanması, koordinasyonu ve işbirliğinin artırılması amacıyla güçlü mekanizmalar oluşturulmalıdır. Yerel yönetimlere verilecek yeni görev ve sorumluluklar ile orantılı yetki tanınmalı, sürekli ve sağlam gelir kaynakları oluşturulmalı, personel, hizmet, denetim vb. alanlarda standartlar belirlenmelidir. Hizmetlerin yurt düzeyinde eşit biçimde sunulması ve hizmetlerde uygulama birliğinin sağlanması için gerekli tedbirler alınmalıdır. Ayrıca, merkezi yönetimin hizmet gruplarına yönelik olarak model oluşturma ve örnek olma işlevi ise sürdürülmelidir. Kamusal sosyal hizmetler alanında da merkezi ve yerel yönetimler, aynı amaç doğrultusunda, sivil toplum örgütleri ve özel girişimin yer aldığı bir bütünün parçaları olarak işlev görmektedir.

!!! Buraya kadar olan kısmı ” https://dergipark.org.tr/en/pub/spcd/issue/30309/289169 ” adresindeki makaleyi indirip önemli gördüğüm yerleri kesip yazdım. Daha fazla ve detaylı bilgi almak için indirip makaleyi okuyabilirsiniz…

Yeni kurulan sosyal hizmet bakanlığı 2 bakanlık olarak ayrılmıştır. Bunlardan birisi Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı diğeri ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı.
**Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının misyonu:Birey, aile ve toplum refahını artırmak amacıyla dezavantajlı kesimler öncelikli olmak üzere tüm toplumu hedefleyen katılımcı anlayışla, adil ve arz odaklı bütüncül sosyal politikalar üretmek, uygulamak ve izlemek.
Teşkilat yapısı:Bakan ve Bakan yardımcısı
Merkez Teşkilatı:
Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü – Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı – Bilgi Teknolojileri Genel Müdürlüğü – Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü – Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı – Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı – Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü – Hukuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü – İç Denetim Başkanlığı – Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü – Personel Genel Müdürlüğü – Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı – Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü – Strateji Geliştirme Başkanlığı – Şehit Yakınları ve Gaziler Genel Müdürlüğü
Özel Kuruluşlar:Darülaceze Başkanlığı
Taşra Teşlikatı:İl Müdürlükleri
Yurt Dışı Teşkilatı

SOSYAL HİZMETİN HİZMET VERDİĞİ ALANLAR:
>Avrupa Birliği ve Mali Yardımlar Dairesi Başkanlığı Hizmet Standartları
>Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü Hizmet Standartları
>Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği Hizmet Standartları
>Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü Hizmet Standartları
>Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı Hizmet Standartları
>Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Hizmet Standartları
>Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü Hizmet Standartları
>Personel Dairesi Başkanlığı Hizmet Standartları
>Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Hizmet Standartları
>Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü Hizmet Standartları
>Şehit Yakınları ve Gaziler Genel Müdürlüğü Hizmet Standartları
>Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü Hizmet Standartları

**Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı misyonu:Çalışma hayatını düzenlemek ve denetlemek, işgücü piyasasının yapısal sorunlarını çözmek suretiyle büyümenin istihdama katkısını, istihdam ve işgücüne katılım oranını artırmak, nitelikli insan kaynağı oluşturmak, sosyal güvenliği yaygınlaştıracak tedbirler almak, iş sağlığı ve güvenliği kültürünü geliştirerek tüm çalışanlara sağlıklı ve güvenlikli çalışma ortamı oluşturmak.
Teşkilat yapısı:Bakan ve 2 bakan yardımcısı
Merkez Teşkilatı:
Avrupa Birliği ve Mali Yardımlar Dairesi Başkanlığı – Bilgi Teknolojileri Genel Müdürlüğü – Çalışma Genel Müdürlüğü – Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı – Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü – Hukuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü – İç Denetim Başkanlığı – İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü – Personel Dairesi Başkanlığı – Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı – Strateji Geliştirme Başkanlığı – Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü
Bağlı Kuruluşlar: Ereğli Kömür Havzası Amelebirliği Biriktirme ve Yardımlaşma Sandığı Başkanlığı –
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi Başkanlığı (ÇASGEM)
İlgili Kuruluşlar:Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü (İŞKUR) – Mesleki Yeterlilik Kurumu Başkanlığı (MYK) – Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)
Yurt Dışı Teşkilatı

SOSYAL HİZMETİN HİZMET VERDİĞİ ALANLAR:
>Avrupa Birliği ve Mali Yardımlar Dairesi Başkanlığı Hizmet Standartları
>Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği Hizmet Standartları
>Çalışma Genel Müdürlüğü Hizmet Standartları
>Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı Hizmet Standartları
>Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü Hizmet Standartları
>İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü Hizmet Standartları
>Personel Dairesi Başkanlığı Hizmet Standartları
>Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Hizmet Standartları
>Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü Hizmet Standartları