Durumsallık Kuramı

[Volkan Göçoğlu]

Durumsallık Kuramı genel özellikler, iç ve dış faktörler, ilgili çalışmalar odağındaki tartışmalar…

[EHNUR ŞEN]

Durumsallık kuramında çalışmalardan bahsedeceğiz. Bu çalışmalar genellikle örgütün iç ve dış fonksiyonları ile ilgili yapılan çalışmalar. Sistem yaklaşımında bir ilkeden bahsedemedik sadece kavramlar üzerinden gidilen bir yaklaşım somut ilkeleri ve yöntemi olan bir yaklaşım değil ama durumsallık yaklaşımının alt sistemlerini oluşturuyor. Durumsallık kuramı Koşul ( Bağımlılık ) kavramı diyede geçer. Bu alandaki çalışmalar 1950’lerde başlar. Mesela bir yaklaşım geliştiriyoruz bunu bilimsel bir dergide yayınlıyoruz. ( İsimsiz makale ) Bunları birileri okuyorlar ve karşı sav üretiyorlar, olgunlaşa olgunlaşa yeni fikirler çıkıyor. Konuları küçük gruplarda ki karar verme davranışı ve liderlik üzerine yapılan çalışmalar. Burada aklımıza ilk gelmesi gereken çalışmalar Tavistock Enstitüsünden Fred Emery ve Eric Trist İngiltere’de millileştirilen kömür madenlerinde yapılan çalışmalar sonucunda ortaya konulan Sosyo-Teknik Kuram.
DURUMSALLIK KURAMINI AYIRAN İKİ NOKTA
Birincisi gerçek hayatta olanı anlamaya yönelik çalışma
İkincisi Örgütün iç ve dış unsurlarının aynı anda ve birbirleriyle etkileşim halinde tanımlaması ve ampirik olarak incelemeye tabi tutmasıdır. Diğerinde çevreyi ortaya koyuyor ama birbirleriyle olan ilişkilerini deneysel olarak ortaya koymuyor.
DURUMSALLIK KURAMI
En iyi bir örgüt yapısı vardır diyemeyiz Örgütün içinde bulunduğu durum incelenir ve uygun olan yönetim biçimi tercih edilir.
Değişkenler : Durumsallık Kuramının Değişkenleri
Bağımlı Değişken : Örgüt yapısı. Diğer değişkenlerden etkilenen onu etkileyenlerle beraber değişir.
Bağımsız Değişken : İç ve dış koşullar, faktörler, çevre. Bağımlı değişkenlerin etkilenmesi, bağımsız değişkeni etkilemiyor.
ÖRGÜT YAPISI
Örgütteki işler ile bu işleri yapacaklar arasındaki ilişkilerin açık ve seçik olarak belirlenmesidir. Burns ve Stalker, mekanik ve organik yapılar kavramsallaştırmasını ilk kez ortaya atarlar. Mekanik örgüt klasik örgüt ve yönetim anlayışına dayanır. Weberyan bürokrasidir. Değişimlere uygun değildir. Organik örgüt değişen koşullara uygundur.
-Amaç belli değilse : Organik örgüt
-Amaç belliyse : Mekanik örgüt
İÇ KOŞULLAR
1-TEKNOLOJİ ( THOMPSPON )
Çevre ile birlikte örgüt yapısı üzerindeki etkisi en çok araştırılan değişkendir. Woodward ve ekibi, inceledikleri örgütlerde kullanılan teknolojileri üç ana gruba ayırırlar.
A-Birim üretimi teknolojisi : Sipariş üzerine yapılan üretimdir. Örneğin kişiye özel yapılan arabalar, tasarım tişört ve yüzükler vs.
B-Kitle üretimi teknolojisi : Kitle şeklinde, bir ürün bandından binlerce ürün çıkması. Örneğin bir atölyede 10.000 adet 40 beden beyaz gömlek üretimi gibi.
C-Süreç üretimi teknolojisi : Daha gelişmiş kitle üretimi var.
2-BÜYÜKLÜK
3-İŞ ( PERROW )
Perrow iki ana gruba ayırır. Rutin ve rutin olmayan iş diye. Rutin iş belirsizliğin az olduğu, programlanmış, kurallara bağlanmış işlerdir. Rutin olmayan işler ise istisnası çok ve programlamanın çok güç olduğu işlerdir.
4-Personelin niteliği
5-Örgütün amaçları
DIŞ KOŞULLAR
Kısaca çevreden bahsediyoruz. Sistem yaklaşımında çevrenin farkına varıldığı ama çözümlenmediği yaklaşımdır. Çevre durumsallık kuramı ile başlar.
Demografik Yapı
İktisadi Koşullar
Siyasal Koşullar
Kültürel Yapı
Hukuki Koşullar
Coğrafi Koşullar
Teknolojik Koşullar
ÇEVRE ARAŞTIRMALARI
Burns ve Stalker araştırması : 20 tane örgüt incelemişler. 1961 yılında başlar ve 1967 yılında yayınladıkları eserlerinde ‘ mekanik ve organik örgütler ‘ kavramsallaştırmasını önerirler.
Paul Lawrence ve Jay Lorsch araştırması : 6 plastik, 2 gıda ve 2si ambalaj alanında faaliyette bulunan 10 işletme incelenir.
James D. Thompson : Çevre unsurlarını iki boyutta inceler. Durgunluk- değişkenlik ve basitlik karmaşıklık.
STRATEJİLER
Thompsona göre örgütler, belirsizliği azaltmak için üç grup strateji izlerler.
1-ÖRGÜT İÇİ STRATEJİLER : Kendi içinde 4 gruba ayrılır.
A-Tamponlama
B-Seviyeleme, yumuşatma stratejisi
C-Kestirme
D-Kemer sıkma
2-ÇALIŞMA ALANI SEÇİMİ
3-ÖRGÜTLERARASI STRATEJİLER :2 gruba ayrılır.
A-Dayanışmaya dayanan stratejiler
B-Rekabete dayanan stratejiler

[Gizem Günyüzü]

Durumsallık kuramı, 1950’ lerden itibaren yapılmaya başlar 1960’ lı yıllarda kitap ve makalelerde yaygınlaştıktan sonra 1970’li yıllarda örgüt ve yöentim alanında yaygınlaşır. Durumsallık kuramı nın ayırt edici özelliklerinden biri hayatı anlamaya yönelik çalışmalar içermesi ve örgütün iç ve dış unsurlarını birlikte tanımlaması ve ampirik olmasıdır. Durumsallık kuramı ‘ her zamaan ve her yerde geçerli bir en iyi örgüt yapısı ve yönetimi yoktur.’ fikri üzerine kurgulanmıştır. Durumsallık kuramına göre her örgütün içinde bulunduğu duruma , koşullara uygun bir yapı vardır. Örgüt yapısı , durumsallık kuramının bağımlı değişkeni , iç ve dış koşullar ise bağımsız değişkenidir.
ÖRGÜT YAPISI
Örgütteki işler ile bu işleri yapacaklar arsındaki ilişkilerin açık ve seçik olarak belirlenmesidir. Burn ve Stalker , mekanik ve organik yapılar kavramsallaştırmasını ilk kez ortaya atarlar . Mekanik örgütler , weberyan bürokrasidir, klasik örgüt ve yönetim anlayışına tekabül eder , amaçları bellidir. Organik örgüt ise amaçları belli olmayan değişen koşullara uygun olan örgüt yapısıdır.
A)İç Koşullar
Teknoloji
Girdileri çıktılara çevirmeye yarayan araçlar topluluğudur . Örgütte kullanılan kavramlar,modeller , programlar ,makine teçhizat, aletler teknojiyi oluşturur. Teknoloji, çevre ile birlikte örgüt yapısı üzerindeki etkisi en çok araştırılan Durumsallık kuramı değişkenidir.
Büyüklük
Örgütün yapısı ile büyüklüğü arasında kayda değer bir ilişki vardır.
İş
Perrow , bir örgütte, amaçları gerçekleştirmek için yapılan işeri rutin işler ve rutin olmaya nişler olmak üzere ikiye ayırır.
Personelin Niteliği
Personelin eğitim , bilgi ve deneyim seviyesi yükseldikçe organik örgütlenme dha başarılı olur.
Örgütün Amaçları
B) Dış Koşullar
Demografik yapı, iktisadi koşullar, siyasal koşullar, kültürel yapı, hukuki koşullar, coğrafi koşullar, teknolojik koşullar olarak incelenir.
Çevre Araştırmaları
Burns ve Stalker Araştırması, İngiltere’ de faaliyette bulunan 20 sanayi işletmesinin örgüt yapıları ve yönetim tarzları ayrıntılı incelenmiştir. İki uç işletmenin çok farklı özellikler gösterdiğini bulurlar.
Paul Lawrence ve Jay Lorsch Araştırmasında, altısı plastik, ikisi gıda, ve ikisi ambalaj alanında faaliyet gösteren 10 işletme incelenmiştir. En esnek iç yapı plastik firmalarında, orta esneklik gıda firmalarında, en katı ve esnek olmyan yapı ambalaj firmalarında çıkmıştır.
James D. Thompson, çevre unsurlarını iki boyutt inceler: Durgunluk- değişkenlik, basitlik -karmaşıklık.
STRATEJİLER
Örgüt içi stratejiler: tamponlama, seviyeleme, kestirme, kemer sıkma, çalışma alanı seçimi. Örgütlerarası stratejiler: dayanışmaya dayanan stratejiler, rekabete dayanan stratejiler .

[Handenur Kızılkaya]

DURUMSALLIK KURAMI
Travistock Ensitütüsü’nden, Fred Emery ve Eric Trist tarafından İngiltere’de millileştirilen kömür madenlerinde yapılan araştırmalar sonucu ortaya atılan ”Sosyo-teknik Kuram”.

Durumsallık Kuramı’nın ayırt edici özelliklerinden biri gerçek hayatta ise; örgütün iç ve dış unsurlarını aynı anda ve birbirleriyle etkileşim halinde tanımlaması ve ampirik olarak incelemeye tabi tutmasıdır.Durumsallık Kuramı normatif değil pozitif bir bilimdir.

Durumsallık Kuramı,’her zaman ve her yerde geçerli bir ”en iyi” örgüüt yapısı ve yönetimi yoktur; ”iyi” örgüt yapısı ve yönetimi, koşullara bağlıdır; örgütün içinde bulunduğu durum incelenir ve duruma uygun olan örgüt ve yönetim biçimi tercih edilir’

Durumsallık Kurumı, herhsngi bir örgüt yapısınnın her zaman ve her yerde en iyi sonuçları vermediği tesbit eden araştırma sonuçlarından hareketle doğmuştur.

Durumsallık Kuramı’nın özünü oluşturan sonuç,kısa ve nettir: Her örgütün içinde bulunduğu durumda,koşullara uygun olan bir yapı vardır.
Örgüt Yapısı=f(İç Koşullar + Dış Koşullar)
Durumsallık Kuramının özünü meydana getiren bu sonuç yukarıdaki denklem biçiminde ifade edilebilir. Herhangi bir örgüte en uygun olan yapıyı seçmek için,, örgütün iç ve dış koşullarını incelemek gerekir; iç ve dış koşulları inceledikten sonra uygun bir yapıya karar verilebilir.
Örgüt yapısı,Durumsallık Kururamını’nın bağımlı değişkenidir.Yani,alacağı değer başka faktörlere bağlıdır.Buradaki bağımlı değişken olan örgüt yapısını belirleyen faktörler, iç vedış koşullardır. Bazen bunlara,iç ve dış çevre koşulları, iç ve dışa faktörler, iç ve dış çevre föktörleri gibi adlarda verilebilmektedir.İç ve dış koşullar,Durumsallık Kuramı’nın bağımsız değişkenlerindendir. Bağımlı değişkeninin alacağı değer, bağımsız değişkenlere göre belirlenmektedir.

ÖRGÜT YAPISI
Örgüt yapısı, ”örgütteki işler ile bu işleri yapacaklar arasındakı ilişkilerin açık ve seçik olarak belirlenmesidir”.Yetki ve sorumlulukların paylaşımı , karar alma iktidarının değılımı, haberleşme süreçleri bölümler ve kademelerin sayısı ve büyüklüğü, plan yapma, eşgüdüm sağlama, denetleme vb.fonksiyonların yerine getirilme yol ve yöntemleri, performans kriterleri ve ölçümü, dış çevre ile kurulacak ilişkiler, ödül ve ceza mekanizmaları ve bunların kullanımı gibi ilişkiler örgüt yapısını meydana getirir.Biçimsel örgütlerde bu ilişkiler öneceden belirlenerek belirli kalıp, şekil ve yöntemlere bağlanır.

Burns ve Stalker, mekanik ve organik yapılar kavramsallaştırmasını ilk kez ortaya atarlar.Mekanik ve organik yönetim sistemleri, denklemin bağımlı değişkeni olan örgüt yapısının alabileceği iki farklı değer, iki ideal tip olarak önerilir. Bu ikisi aslında, aralarında pek çok kombinasyonu barındıran iki uç noktaya karşılık gelir.

Mekanik örgüt, Weberyen bürokrasidir, daha genelinde klasik örgüt ve yönetim anlayışına tekabül eder.Merkanik yapılar esnek değilidr, değişime direnir, bu yapılarda dar yanımlanmış işleri gören çalışanlar, örgüt hedeflerinden bihaberdir ya da onları çok önemdemezler;çalışanlar makinenin dişlisi olarak görülür, haberleşme çok yavaşve kırtasiyecilik çok yüksek olabilir. Tüm bu dezavantajlarına rağmen, mekanik örgüt, çalışanlar gibi güvenli ve öngörülebilir bir ortam sağlar.
Mekanik örgütler, değişimin sık yaşandığı koşullara uygun değildir. Değişimin sık yaşandığı koşullarda sürekli değiştikleri için işleri sabit ve dar bir şekilde tanımlamak mümkün değildir.
Organik yapıların;esneklik,yenilikçilik,problem çözme kapasitesi, değerlerin ve hedeflerin paylaşılması dolayısıyla güdülme avantajları vardır;ancak, çeşitli dezavantaşları da bulunur.Görev ve sorumsuzlukların net tanımlanmamış olması genellikle endişe,güvensizlik duygusu ve çalışan kişiler arası gerilimlere sebep olmaktadir. Orgarnik sistemlerde, çalışanların yürksek belirsizlik toleransına sahip olması gerekmektedir.Mekanik sistemler,rutin üretim yapılması gerektiğinde belirsizliği olduğu gibi üretim maliyetini de düşürmektedir. Özetle, mekanik sistemlerin de ordanik sistemlerinde avantahları ve dezavantajları bulunmaktadır.

İÇ KOŞULLAR
Örgütyapısı, mekanik bir sistemin özelliklerini mi taşımalıdır yoksa organik bir sistemin mi?Bunu tesbit etmek için öncülerin başlattığı çalışmaların ardınfan, çok sayıda araştırma iç koşulları inceleme altına akmış, hangi iç özelliklere sahip örgütlerin, hangi örgüt yapısı ile başarılı olacaklarını, daha doğrusu olduklarını tesbit etmeye çalışmıştır. Yapılan araştırmalarda en iyi sonuç veren, en belirleyici, bu sebeple de en sık incelenen iç değişkenler;tejknoloji,personelin niteliği,işin niteliği,örgüt büyüklüğü ve örgütün amaçları olmuştur.
1)TEKNOLOJİ:
Girdileri çıktılara çevirmeye yarayan araçlar topluluğudur.Bir örgütte kullanılan makine,taçhizat,alet vb. fiziki teknolojiyi; kavramlar, modeller, programlar isre fikri teknolojiyi meydana getirir. Fiziki teknolojiler, üniversitelerde, reklam ajanslarımda, siyasi partilerde daha çok kullanılır. Woodward ve ekibi, inceledikleri örgütlerde kullanılan teknolojileri üç ana gruba ayırırlar.
A-Birim üretimi teknolojisi : En ayırt edici özelliği müşteri siparişine göre üretim yapılmasıdır.
B-Kitle üretimi teknolojisi: : Kitle şeklinde, bir ürün bandından binlerce ürün çıkmasıdır. Örneğin bir atölyede 10.000 adet 40 beden beyaz gömlek üretimi gibi.
C-Süreç üretimi teknolojisi : Daha gelişmiş kitle üretimi vardır.
2)BÜYÜKLÜK:
Örgütün yapısı ile büyüklüğü arasında kayda değer bir ilişki olduğu tespit edilir.
3)İŞ:
Perrow iki ana gruba ayırır: Rutin ve rutin olmayan iş olarak. Rutin teknolojileri içeren işler, iş değişkenliklerinin düşük ve analiz edilebilirliğinin yüksek olduğu işlerdir. Rutin iş, tam olarak bilinen teknikleri mevcut olan, aynı girdilerle uygulanan, belirsizliğin az olduğu, programlanmış, kurallarla bağlanmış işlerdir.
4)Personelin niteliği
5)Örgütün amaçları
DIŞ KOŞULLAR
Sistem yaklaşımında çevrenin farkına varıldığı ama çözümlenmediği yaklaşımdır. Çevre durumsallık kuramı ile başlar.
•Demografik Yapı
•İktisadi Koşullar
•Siyasal Koşullar
•Kültürel Yapı
•Hukuki Koşullar
•Coğrafi Koşullar
•Teknolojik Koşullar
Çevre Araştırmaları
Burns ve Stalker araştırması, İngilterede faailiyette bulunan 20 sanayi işletmesinin örgüt yapıları ve yönetim farzları ayrıntılı incelemeye alınmıştır.Burns ve Stalker, iki uç işlketmenin çok farklı özellikler gösterdiğini bulurlar.
Paul Lawrence ve Jay Lorsch araştırmasında, altısı plastik, ikisi gıda ve ikisi ambalaj alanında faalyette bulunan 10 işletme incelenir.En esnek içyapı plastik firmalarında, orta esneklik ya da katılık gıda firmalarında, en katı ve esnek olmayan yapı ise, ambalaj firmalarında karşılarına çıkar.
James D. Thamson araştırması, çevre unsurlarını iki boyutta inceler:durgunluk-değişkenlik ve basitlik karmaşıklık.
Stratejiler
A)Örgüt İçi Stratejiler:
1.Tamponlama
2. Seviyeleme
3. Kestirme
4. Kemer sıkma
B) Çalışma Alanı Seçimi:
C) Örgütlerarası Stratejiler:
1. Dayanışmaya dayanan stratejiler
2. Rekabete dayanan stratejiler

[Sümeyye Demirbaş]

Durumsallık kuramınd ilk çalışmalar 1950’ler ile başlar, 1960’larda ilk sonuçlar gelir ve 1970’lerde yaygınlaşıp Modern dönemle birlikte anılır.Pek çok kişi ve firmanın incelemesi sonucu,yapılan çalışmaları Donaldson durumsallık kuramının kökenini küçük gruplarda karar verme süreci ve liderlik üzerine yapılan çalışmalara kadar ilerlenebileceğini belirtir.
Durumsallık kuramının ayırt edici özelliklerinden biri gerçek hayatta olanı inceleyen araştırmalara dayanması,ikincisi ise örgütün iç ve dış unsurlarını aynı anda birbirleriyle etkileşim halinde tanımlanmasıdır.
İç Koşullar:Personelin niteliği,işin niteliği,örgüt büyüklüğü ve örgütün amaçlarını kapsar.
Dış Koşullar:Çevreninde örgütü ilgilendirdiğini ileri sürer ve açık sistem yaklaşımdan farklı olarak genel ve soyut ifadelerin ötesine geçer.Örgüt sınırı (örgütün kontrolü altında olan unsurlar)dışında kalan her faktör çevreyi içerir:
Demografik Yapı:Nüfus,içgüdü,tüketici özellikleri gibi
İktisadi Koşullar:Rekabet düzeyi,hammaddeye erişim gibi
Siyasal Koşullar:Devlet geleneği,demokrasinin varlığı
Kültürel Yapı:iş,üretim,çalışma
Hukuki Koşullar:Devletin tavrı,hukukun üstünlüğü
Coğrafi Koşullar:İklim, doğal kaynaklar,pazara yakınlık gibi.
Teknolojik Koşullar:Var olan araç,gereç ve altyapı.
Araştırmalar:
Burns ve Stalker araştırması : 20 tane örgüt incelemiştir. 1961 yılında başlar ve 1967 yılında yayınladıkları eserlerinde ‘ mekanik ve organik örgütler ‘ kavramsallaştırmasını önerirler.
Paul Lawrence ve Jay Lorsch araştırması : 6 plastik, 2 gıda ve 2si ambalaj alanında faaliyette bulunan 10 işletme incelenir.Bu işletmelerin çevre özellikleri karşılaştırılır.
James D. Thompson : Çevre unsurlarını iki boyutta inceler. Durgunluk- değişkenlik ve basitlik karmaşıklık.Çevredeki değişim ve Çevre unsurlarının az veya çok oluşuyla incelenir.
Eleştiriler:Durumsallık kuramının göreceli olması,sabit bilgiler sunamadığı eleştirisini beraberinde getirir.Bir diğer eleştiri ise bireye yer ve önem verilmemesidir.Birey pasif ve etkisiz değişken olarak görülüyor.Pfeffer ise durumsallık kuramının ortadan kaybolmasının nedenini kuramda antiyöneticilik bulunmadığı,kuramın çok karmaşık olduğunu bu yüzden yok olduğunu söylemiştir.

• Bu yanıt 3 yıl 8 ay önce önce Sümeyye Demirbaş tarafından değiştirildi.

[Derya Ergüvan]

Durumsallık kuramı ilk olarak 1950 lerde başlar.1960 larda ilk sonuçları verir.Bu kuramdaki başlıca çalışmalar Tavistock Enstitüsünden Fred Emery ve Eric Trist İngiltere de millileştirilen kömür madenlerinde yapılan çalışmalar sonucunda ortaya konan Sosyo teknik kuram,Tom Burns ve Stalker tarafından İngiliz ve İskoç imalat firmaları üzerinde yapılan çalışmadan sonra ortaya çıkan Mekanik ve Organik Yönetim sistemleri ve Joan Woodward tarafından 100 ‘ün üzerindeki firma üzerinde yapılan örgüt yapısı ile teknoloji arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalar ,başlıca çalışmalardır diyebiliriz.Durumsalık kuramının ayırt edici özelliği gerçek hayatta olan biteni anlamaya yönelik çalışmaları ve Örgütün iç ve dış unsurlarının aynı anda ve birbirleriyle etkileşim halinde tanımlanması ve ampirik olarak incelemeye tabi tutmasıdır.Bu kurama göre ;Her zaman ve her yerde geçerli bir en iyi örgüt yapısı yoktur.Iyi örgüt yapısı ve yönetimi koşullara bağlıdır,örgütün içinde bulunduğu durum incelenir.Değiskenleri ise Bağımlı ve Bağımsız değişkendir.Bağımlı değişkene örgüt yapısı diyebilir bağımsız değişkene de iç ve dış koşullar,çevre diyebiliriz.
Örgüt Yapısı:Örgütteki işler ile bu işleri yapacaklar arasındaki ilişkilerin açık ve seçik olarak belirlenmesidir.Burns ve Stalker burada mekanik ve Organik yapılar kavramsallaştırılmasını ilk kez ortaya atmışlar.Buradaki Mekanik örgüt Weberyan yani biraz daha katı Organik örgüt ise daha esnek ve daha yenilikçidir.
İç Koşullar:5 kısma bölünmüştür.Bunlar;
Teknoloji=Girdileri çıktılara çevirmeye yarayan araçlar topluluğudur.Burada Woodward araştırması önemlidir diyebiliriz.
Büyüklük=Burada örgütün yapısıyla büyüklüğü arasında kayda değer bir ilişki olduğu tespit edilir.
İş=Perros işi ikiye ayırmıştır.Bunlar Rutin iş ve Rutin olmayan iştir.
Personelin niteliği
Örgütün amaçları
Dış Koşullar:Demografik yapı,İksitadi koşullar,Siyasal koşullar,Kültürel yapı,Hukuki koşullar,Coğrafi koşullar ve Teknolojik koşullardır.Bu çevre araştırmalarına Burns ve Stalker İngiltere de faaliyette bulunan 20 sanayi işletmesinin örgüt yapılarını ve yönetim tarzlarını incelemişler.Iki uç işletmenin farklı özellikler gösterdiğini bulurlar.Paul Lawrence ve Jay Lorsch 6 plastik 2 gıda 2 ambalaj firması toplam 10.çevredeki farklılaşmanın iç yapıta etkisini incelemişler.Thompson da çevre unsurlarını iki boyutta inceler.Durgunluk ve değişkenlik,Basitlik ve karmaşıklık.
Stratejiler
Tamponlama, Seviyeleme ,Kestirme, Kemer Sıkma bunlar örgüt içi stratejiler.
B.Çalışma alanı seçimi.
C.Örgütlerarası stratejiler
-Dayanışmaya dayanan stratejiler ve Rekabete dayanan stratejiler.

[Kader Fırat]

DURUMSALLIK KURAMI (KOŞUL BAĞIMLILIK KURAMI)
Bu alandaki ilk çalışmalar 1950 yılında başlayıp 1960’larda çalışmalar ile ilgili ilk sonuçlar elde edilir. 1970’lerde çok popüler olup Modern dönemle birlikte anılmaya başlanır.
Burada küçük gruplardaki karar verme davranışı ve yöneticilere yönelik liderlik üzerine çalışmalar yapılır.
Bu konudaki başlıca çalışmalar; Tavistock Enstitüsü’nden, Fred Emery ve Eric Trist tarafından İngiltere’de millileştirilen kömür madenlerinde yapılan araştırmalar sonucu ortaya atılan “Sosyo-teknik Kuram”, Edinburg Üniversitesi’nden, Tom Burns ile G. M. Stalker tarafından İngiliz ve İskoç imalat firmalarını inceleyerek geliştirdikleri “Mekanik ve Organik Yönetim Sistemleri” kavramsallaştırması ve İngiltere’nin, South East Essex Teknoloji Üniversitesi’nden Joad Woodward tarafından 100’ün üzerinde firmanın incelenmesi sonucu “örgüt yapısı ile teknoloji” arasındaki ilişkinin incelenmesi çalışmalarıdır.
Durumsallık Kuramı sistem yaklaşımının açık sistem örgüt anlayışı üzerine kurulmuştur. Yani örgütü meydana getiren alt unsurların birbirleriyle ilişkilerini ve örgüt sisteminin çevresiyle olan ilişkilerini incelemeye odaklanır. Fakat Durumsallık Kuramını sistem yaklaşımından ayıran iki nokta vardır: Birincisi gerçek hayatta olanı anlamaya yönelik çalışmalara dayanması, ikincisi ise örgütün iç ve dış unsurlarının aynı anda ve birbirleriyle etkileşim halinde tanımlaması ve ampirik olarak incelenmesidir. Sistem yaklaşımı çevreyle ilişkisini ortaya koyuyordu ama bunu deneysel ve somut bir şekilde belirtmiyordu.
Durumsallık Kuramı “her zaman ve her yerde en iyi diyebileceğimiz bir örgüt yapısı yoktur, iyi olması örgütün içinde bulunduğu duruma, koşullara göre belirlenir” fikri üzerine kuruludur.
DEĞİŞKENLER
Bir örgüte en uygun yapıyı seçmek için örgütün iç ve dış koşullarını incelemek gerekir. örgüt yapısı Durumsallık Kuramının “bağımlı değişken”idir. Yani alacağı değer başka faktörlere bağlıdır. Örgüt yapısını da iç ve dış koşullar belirler. İç ve dış koşullar da kuramın “bağımsız değişken”idir.
Örgüt yapısı, “örgütteki işler ile bu işleri yapacaklar arasındaki açık bir şekilde belirlenmesidir.” Burada Burns ve Stalker “mekanik” ve “organik” yapılar kavramsallaştırmasını ilk kez ortaya atarlar. Mekanik örgütler daha çok klasik dönem yönetim anlayışına benzer, çalışanlar makinenin birer dişlisi gibi görülür, değişime açık değillerdir. Organik örgütler ise daha yenilikçi, demokratik örgütlerdir.
İÇ KOŞULLAR
Örgüt yapısının mekanik veya organik sistem özelliklerinin hangisinin özelliklerini taşıması gerektiği konusunda çok sayıda çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar sonucunda da birtakım iç değişkenler incelenmiştir. Bunlar:
1)TEKNOLOJİ: Girdileri çıktılara çevirmeye yarayan araçlar topluluğudur. Bir örgütte kullanılan makine, teçhizat vb. fiziki teknolojiyi, modeller, programlar da fikri teknolojiyi oluşturur. Hangi teknolojiler için ne tür örgüt yapısının uygun olduğunu öğrenmek için çalışmalar yapılmıştır. Teknoloji, çevre ile birlikte örgüt yapısı üzerindeki etkisi en çok araştırılan değişken olmuştur.
WOODWARD ARAŞTIRMASI (Birim Üretim Teknolojisi, Kitle Üretim Teknolojisi, Süreç Üretim Teknolojisi)
JAFFEE (Merkez teknolojiler ve Çevresel teknolojiler)
J.D. THOMPSON (Bağlı teknoloji, çözümleyici teknoloji, yoğun teknoloji)
2)BÜYÜKLÜK: Yapılan çalışmalar sonucu örgütün yapısı ile büyüklüğü arasında bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Örgütler büyüdükçe mekanik örgüt özellikleri kazanmaktadır.
3) İŞ: Charles Perrow bir örgütte amaçları gerçekleştirmek için yapılan işleri ikiye ayırır.
Rutin iş; programlanmış, kurallara bağlanmış işlerdir.
Rutin olmayan iş; istisnası çok ve programlamanın güç olduğu işlerdir.
4) PERSONELİN NİTELİĞİ: Personel ne kadar nitelikliyse organik örgütlenme daha başarılı olur.
5) ÖRGÜTÜN AMAÇLARI
DIŞ KOŞULLAR
Durumsallık Kuramı açık sistem analyışı üzerine kuruludur. Yani çevre- örgüt etkileşimini önemser.
Demografik yapı, İktisadi Koşullar, Siyasal Koşullar, Kültürel yapı, Hukuki koşullar, Coğrafi koşullar, Teknolojik koşullar
ÇEVRE ARAŞTIRMALARI
Burns ve Stalker Araştırması: 1961-1967( Mekanik- Organik Örgütler) 20 sanayi işletmesinin örgüt yapıları incelenmiştir.
Paul Lawrence ve Jay Lorsch Araştırması: Çevredeki istikrar ve iç yapının esnekliği.
James D. Thompson: Çevreyi iki boyutta inceler. Durgunluk- değişkenlik ve basitlik-karmaşıklık.
STRATEJİLER:
J.D. Thompson örgütlerin çevrelerindeki belirsizliği azaltmaya çalıştıklarını söyler. Bunun için de bazı stratejiler belirlenir:
ÖRGÜT İÇİ STRATEJİLER:
Tamponlama, seviyeleme(yumuşatma), Kestirme, Kemer sıkma şeklinde ayrılır.
ÇALIŞMA ALANI SEÇİMİ:
ÖRGÜTLERARASI STRATEJİLER:
Dayanışmaya dayanan stratejiler
Rekabete dayanan stratejiler

[zeynep şevval şen]

Bu yaklaşım, 1960’ların ortasında, yönetsel problemlere geleneksel ya da sistem teorisini kavramlarını uygulamakta başarısız olan yöneticiler tarafından geliştirilmiştir. Durumsallık yaklaşımı, belirli bir duruma uygulanabilecek bir yönetim tarzının seçilmesine odaklanmaktadır. Durumsallık yaklaşımı, organizasyon yapısını çeşitli içsel ve dışsal koşullar arasındaki ilişkilere göre; farklı şekiller alan bir yapı olarak görmektedir. Geçmişteki yönetim bakış açısından faklı olarak durumsallık yaklaşımı teorisyenleri, yöneticileri daha etkin kılacak uygun tek ya da tüm ilkeleri benimsemektedir temeli, personelin kapasitesi, teknoloji, dış çevrenin gereklerini de içerir işletme büyüklüğü bir çok küçük işletmede, formal bir yapıya çok az gereksinim duyulmaktadır. Ancak işletme büyüdükçe, personel yönetimi ve işlerin yürütümü ile ilgili olarak sorunlar arttıkça, ya işletme bölümlere ayrılmalı ya yarı özerk birimler oluşturulmalı ya da büyük işletmelerde olduğu gibi bölgelere ya da endüstrilere göre ayrılmalıdır. Teknoloji- Woodward Araştırması
Woodward’ın 100 imalat işletmesi üzerinde yaptığı araştırma; yönetsel uygulama örnekleri ve organizasyonun başarısı arasındaki ilişkiyi oraya koymaktadır.Çalışmanın temel tezi “organizasyon yapısını, kullandıkları teknolojiye uygun olarak tasarlayan işletmelerin büyük olasılıkla başarılı olacağıdır.” Bu işletmelerden elde edilen bilgiler, dört temel başlık altında toplanmıştır:
1-Tarihi, geçmişi ve amaçları,
2-Üretim süreçleri ve yöntemleri,
3-Organizasyonda kullanılan formlar ve rutin işlemler,
4-Ortak başarının değerlenmesine ilişkin bilgi
Daha sonra ise işletmelerin; yapı, yönetim, örgütsel faaliyetleri ve etkinlikleri ile örgütsel başarıları arasındaki farklılıkları araştırılmıştır.

[Yazar]

Yazılar